Ngày 29 tháng 9 năm 2020, tại Rome – Ý, Nairobi – Kenya và New York – Mỹ  đã tổ chức sự kiện toàn cầu đánh dấu ngày đầu tiên Quốc tế nhận thức về Tổn thất và Lãng phí thực phẩm. Tổ chức Nông lương LHQ (FAO), Chương trình Môi trường LHQ (UNEP) và các đối tác đã kêu gọi mọi người làm nhiều hơn nữa để giảm tổn thất và lãng phí thực phẩm, giảm nguy cơ sụt giảm nghiêm trọng về an ninh lương thực và tài nguyên thiên nhiên.

Ngày nay, trên thế giới có khoảng 690 triệu người đang trong tình trạng đói và 3 tỷ người không thể có một chế độ ăn uống lành mạnh. Nạn đói đã gia tăng trong 5 năm qua, đại dịch COVID-19 đang đe dọa an ninh lương thực và dinh dưỡng của thêm 132 triệu người. Trên hết, chúng ta đang phải đối mặt với sự suy giảm hệ sinh thái và hậu quả của biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, thực phẩm vẫn tiếp tục bị tổn thất và lãng phí. Trong năm 2020, chúng ta đã chứng kiến sự gia tăng về tổn thất và lãng phí thực phẩm do việc di chuyển và vận chuyển bị hạn chế do đại dịch. Nhưng nếu không tính đến COVID-19, mỗi năm, khoảng 14% lương thực trên thế giới bị tổn thất trước khi đưa ra thị trường. Tổn thất lương thực trị giá 400 tỷ đô la hàng năm - tương đương với GDP của Áo. Bên cạnh đó là rác thải thực phẩm, ước tính mới sẽ được công bố vào đầu năm 2021. Khi nói đến tác động môi trường, tổn thất và lãng phí thực phẩm tạo ra 8% lượng khí thải nhà kính toàn cầu.

Tổn thất thực phẩm xảy ra từ trang trại trở đi và không bao gồm bán lẻ, trong khi rác thải thực phẩm xảy ra phần lớn ở cấp độ bán lẻ, dịch vụ ăn uống và hộ gia đình. Các nguyên nhân bao gồm: xử lý kém, vận chuyển hoặc bảo quản không đảm bảo, dây chuyền lạnh không đủ sức chứa, điều kiện thời tiết khắc nghiệt ảnh hưởng đến các tiêu chuẩn, sự thiếu kế hoạch và kỹ năng nấu nướng của người tiêu dùng…

Nói một cách đơn giản, giảm lượng thực phẩm bị tổn thất hoặc lãng phí có nghĩa là có nhiều thực phẩm hơn cho tất cả mọi người, ít phát thải khí nhà kính hơn, giảm áp lực lên môi trường, tăng năng suất và tăng trưởng kinh tế.

Đổi mới, công nghệ và thay đổi hành vi - chìa khóa để giảm tổn thất và lãng phí thực phẩm

"Tổn thất và lãng phí thực phẩm là một thách thức lớn của thời đại chúng ta", Tổng giám đốc FAO - Qu Dongyu nói, đồng thời kêu gọi các đối tác mạnh mẽ hơn, đầu tư công và tư nhiều hơn vào đào tạo cho nông dân sản xuất nhỏ, đầu tư vào công nghệ và đổi mới để đẩy mạnh cuộc chiến chống tổn thất và lãng phí thực phẩm vì "hành tinh của chúng ta là một con thuyền nhỏ trong vũ trụ". Xử lý sau thu hoạch tiên tiến, nông nghiệp kỹ thuật số, hệ thống thực phẩm và mô hình lại các kênh thị trường mang lại tiềm năng to lớn để giải quyết những thách thức về tổn thất và lãng phí thực phẩm. Chúng tôi vừa xây dựng mối quan hệ đối tác với IBM, Microsoft và Vatican để trao quyền cho Trí tuệ nhân tạo trong tất cả các những lĩnh vực này.

Inger Andersen, Giám đốc Điều hành của UNEP, khuyến khích các chính phủ coi tổn thất và lãng phí thực phẩm là một phần của các chiến lược khí hậu quốc gia. "Cho đến nay, chỉ có 11 quốc gia đưa tổn thất thực phẩm vào các Khoản đóng góp do quốc gia quyết định, không quốc gia nào đưa lãng phí thực phẩm vào. Bằng cách đưa vào các kế hoạch sửa đổi khí hậu, các nhà hoạch định chính sách có thể cải thiện khả năng giảm thiểu tổn thất, lãng phí thực phẩm và thích ứng với hệ thống lương thực lên tới 25%", Andersen nói.

António Guterres, Tổng thư ký Liên hợp quốc, trong một thông điệp ủng hộ Ngày này, kêu gọi mọi người đóng vai trò của mình trong việc giải quyết vấn đề này, đặt mục tiêu giảm thiểu, đo lường tổn thất và lãng phí thực phẩm, và hành động chính sách trong lĩnh vực này được đưa vào kế hoạch khí hậu theo Thỏa thuận Paris để các doanh nghiệp có cách tiếp cận tương tự và các cá nhân mua sắm cẩn thận, lưu trữ thực phẩm và sử dụng thức ăn thừa đúng cách.

Sự cần thiết của tất cả mọi người là cùng nhau và đẩy mạnh nỗ lực giảm tổn thất và lãng phí thực phẩm, bao gồm thông qua đổi mới, công nghệ và giáo dục, để thay đổi các chuẩn mực hành vi khỏi sự lãng phí, để đo lường và theo dõi tiến độ, cũng như hướng tới việc tăng cường cung cấp thực phẩm và giảm thiểu tác động đến môi trường của sản xuất nông nghiệp - các chủ đề sẽ được khám phá chuyên sâu tại Hội nghị thượng đỉnh Hệ thống lương thực năm 2021 - được các diễn giả và người tham gia thảo luận từ LHQ, Ủy ban Châu Âu, khối tư nhân và nhà nước, Bộ Nông nghiệp của các nước đang phát triển, các tổ chức nông dân, thị trường, người tiêu dùng và các hiệp hội, trường, viện...

Các giải pháp để ngăn chặn tình trạng tổn thất và lãng phí thực phẩm bao gồm:

1. Hệ thống dữ liệu tốt để biết các điểm nóng chính về tổn thất và lãng phí thực phẩm nằm ở đâu trong chuỗi giá trị;

2. Áp dụng đổi mới - ví dụ, nền tảng thương mại điện tử để tiếp thị hoặc hệ thống chế biến thực phẩm di động có thể thu gọn;

3. Các khuyến khích của chính phủ để hỗ trợ giảm tổn thất và lãng phí thực phẩm của doanh nghiệp tư nhân và sự phối hợp giữa các chuỗi cung ứng;

4. Đầu tư vào đào tạo, công nghệ và đổi mới, bao gồm cho cả các nhà sản xuất quy mô nhỏ;

5. Đóng gói thực phẩm tốt hơn và nới lỏng các quy định và tiêu chuẩn về yêu cầu thẩm mỹ đối với trái cây và rau quả;

6. Coi trọng và tận dụng tối đa thức ăn ở nhà;

7. Phân phối lại thực phẩm dư thừa an toàn cho những người có nhu cầu thông qua ngân hàng thực phẩm;

8. Tạo điều kiện cho nông dân tiếp cận người tiêu dùng và rút ngắn chuỗi giá trị thông qua chợ nông sản và liên kết nông thôn với thành thị;

9. Đầu tư nhiều hơn để tăng cường cơ sở hạ tầng và logistic, bao gồm dây chuyền lạnh và công nghệ làm lạnh bền vững.

Một vài sự kiện và số liệu:

Ở nhiều nước, một phần lớn sản phẩm bị tổn thất trong quá trình vận chuyển. Để giải quyết vấn đề này, FAO đã giới thiệu sử dụng bao bì cải tiến, bền vững (ở dạng thùng nhựa có thể xếp chồng lên nhau và lồng vào nhau), cùng với thực hành quản lý sau thu hoạch tốt, để vận chuyển sản phẩm tươi ở một số quốc gia Nam và Đông Nam Á. Việc sử dụng thùng trong quá trình vận chuyển đã làm giảm thất thoát rau quả lên đến 87%. Khi thùng rác thay thế túi plastic sử dụng một lần, điều này cũng mang lại lợi ích cho môi trường. (Nguồn: SOFA 2019, trang 36)

UNEP, cùng với Champions 12.3 (Champions 12.3 là một liên minh của các giám đốc điều hành từ các chính phủ, doanh nghiệp, tổ chức quốc tế, cơ quan nghiên cứu, hội nhóm nông dân nhằm truyền cảm hứng, điều hành các tổ chức có khả năng tác động đến việc giảm tổn thất và rác thải thực phẩm) đã phát triển cách tiếp cận Mục tiêu-Đo lường-Hành động để giảm tổn thất và lãng phí lương thực. Vương quốc Anh, quốc gia tiên phong trong cách tiếp cận này, đã giảm được 27% tỷ lệ tổn thất và lãng phí thực phẩm vào năm 2018 so với năm 2007.

Một Trung tâm xuất sắc mới của Châu Phi về dây chuyền làm lạnh và làm lạnh bền vững có trụ sở tại Rwanda đang giúp đưa sản phẩm của nông dân ra thị trường một cách nhanh chóng và hiệu quả - giảm lãng phí thực phẩm, tăng lợi nhuận và tạo việc làm.

Phòng thí nghiệm Đổi mới Tương lai để Giảm tổn thất sau thu hoạch tại Đại học Bang Kansas đang cung cấp cho nông dân ở Ghana máy đo độ ẩm có giá cả phải chăng là GrainMate, đo độ ẩm của ngô và các loại ngũ cốc khác, giúp nông dân đảm bảo ngũ cốc được sấy khô đến độ ẩm an toàn và giải quyết nguyên nhân chính gây thất thoát hạt sau thu hoạch - sấy không đủ khô trước khi bảo quản, tạo điều kiện cho nấm phát triển, ô nhiễm vi sinh vật và côn trùng xâm nhập.

Về phát thải khí nhà kính (GHG), thực phẩm bị tổn thất phát thải ra tương đương khoảng 1,5 gigatonnes CO2 mỗi năm.

leftcenterrightdel
 Tại Việt Nam, tỉ lệ thất thoát ở nhóm rau quả là cao nhất.

Các nghiên cứu của FAO cho thấy, trước khi xảy ra đại dịch COVID-19, ước tính rằng thiệt hại trên trang trại ở châu Phi cận Sahara, đối với trái cây và rau quả lên tới 50%, cao nhất trên thế giới. Đối với ngũ cốc và đậu đỗ, thiệt hại trong trang trại lên tới 18%, cao nhất thế giới so với các khu vực châu Á.

Giảm tổn thất sớm cho lương thực trong chuỗi cung ứng tại trang trại ở các quốc gia có mức độ mất an ninh lương thực cao có khả năng mang lại kết quả tích cực nhất.

Nhiều quốc gia đối phó với nhu cầu ngày càng tăng về lương thực bằng cách tăng sản lượng nông nghiệp mà không giảm tổn thất và lãng phí lương thực, đã gây áp lực lên môi trường và tài nguyên thiên nhiên ngày càng khan hiếm.

 (Nguồn: http://www.fao.org/news/story/en/item/1310271/icode/)